કુંભ મેળો એ ભારતીય સંસ્કૃતિનો એક મુખ્ય ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક પ્રસંગ છે, જે દર 12 વર્ષે કોઈ ચોક્કસ સ્થળે યોજાય છે. તે ખાસ કરીને ચાર મુખ્ય સ્થળો પ્રયાગરાજ (અલાહાબાદ), હરિદ્વાર, ઉજ્જૈન અને નાસિકમાં આયોજિત થાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મેળામાં સ્નાન કરવાથી મોક્ષ મળે છે. કુંભ મેળો ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે અને તે શા માટે દર 12 વર્ષે આવે છે તેની સાથે અનેક માન્યતાઓ અને દંતકથાઓ જોડાયેલી છે. ચાલો તેના વિશે વિગતવાર જાણીએ.
શા માટે માત્ર 12 વર્ષનો સમયગાળો?
દર 12 વર્ષે મહા કુંભ મેળાનું શા માટે આયોજન કરવામાં આવે છે તેની પાછળ ઘણી ધાર્મિક માન્યતાઓ રહેલી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે કુંભ મેળાની ઉત્પત્તિ સમુદ્ર મંથનની પૌરાણિક કથા સાથે જોડાયેલી છે. જ્યારે દેવતાઓ અને દાનવોએ મળીને સમુદ્ર મંથન કર્યું ત્યારે અમૃત નીકળ્યું. આ અમૃત મેળવવા માટે, બંને પક્ષો વચ્ચે યુદ્ધ થયું જે 12 દિવ્ય દિવસો સુધી ચાલ્યું. એવું માનવામાં આવે છે કે આ 12 દિવ્ય દિવસો પૃથ્વી પરના 12 વર્ષ બરાબર છે.
અમૃતના ઘડામાંથી છાંટા 12 જગ્યાએ પડ્યા હતા
એવું પણ માનવામાં આવે છે કે અમૃતના ઘડામાંથી છાંટા 12 જગ્યાએ પડ્યા હતા, જેમાંથી ચાર પૃથ્વી પર હતા. કુંભ મેળો આ ચાર સ્થળોએ જ યોજાય છે. જ્યોતિષશાસ્ત્ર અનુસાર, ગુરુ ગ્રહ 12 વર્ષમાં 12 રાશિઓની આસપાસ ફરે છે. કુંભ મેળાનું આયોજન તે જ સમયે કરવામાં આવે છે જ્યારે ગુરુ ગ્રહ ચોક્કસ રાશિમાં હોય છે.
મહાકુંભ 2025 શાહી સ્નાન તિથિ
પ્રથમ શાહી સ્નાન 13 જાન્યુઆરી 2025ના રોજ પોષ પૂર્ણિમાના રોજ થશે.
બીજું શાહી સ્નાન મકરસંક્રાંતિ, 14 જાન્યુઆરી 2025 ના રોજ થશે.
ત્રીજું શાહી સ્નાન 29 જાન્યુઆરી 2025ના રોજ મૌની અમાવસ્યા પર થશે.
ચોથું શાહી સ્નાન 3 ફેબ્રુઆરી 2025ના રોજ બસંત પંચમીના રોજ થશે.
પાંચમું શાહી સ્નાન 12 ફેબ્રુઆરી 2025 માઘ પૂર્ણિમાના રોજ થશે.
છેલ્લું શાહી સ્નાન 26 ફેબ્રુઆરી 2025ના રોજ મહાશિવરાત્રીના રોજ થશે.
2025માં મહાકુંભ ક્યારે યોજાશે?
આ વર્ષે પ્રયાગરાજમાં 13 જાન્યુઆરી 2025થી મહાકુંભ શરૂ થવા જઈ રહ્યો છે. મહાકુંભ દરમિયાન સંગમમાં સ્નાન કરવાથી પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રયાગરાજમાં 12 વર્ષ બાદ મહાકુંભનું આયોજન થવા જઈ રહ્યું છે. મહા કુંભ મેળો 26 ફેબ્રુઆરી 2025 ના રોજ મહાશિવરાત્રીના રોજ સમાપ્ત થશે.
શાહી સ્નાનનું મહત્વ શું છે?
કુંભમેળા દરમિયાન પવિત્ર નદીઓમાં સ્નાન કરવાથી મોક્ષ પ્રાપ્તિની માન્યતા છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દરમિયાન આ નદીઓનું પાણી અમૃત જેવું શુદ્ધ બની જાય છે. કુંભ મેળામાં સ્નાન કરવાથી તમામ દેવતાઓની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે. તમામ પાપોનો નાશ થાય છે અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. કુંભ મેળામાં લાખો ભક્તો પવિત્ર નદીઓમાં સ્નાન કરે છે. પ્રયાગરાજ (અલાહાબાદ)માં આયોજિત કુંભ મેળામાં શાહી સ્નાનનું વિશેષ મહત્વ માનવામાં આવે છે. ગંગા, યમુના અને સરસ્વતી નદીઓ અહીં મળે છે, તેથી આ સ્થાનનું વિશેષ ધાર્મિક મહત્વ છે. ધાર્મિક માન્યતા અનુસાર અહીં સ્નાન કરવાથી વિશેષ પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે.