પ્રયાગરાજમાં 13 જાન્યુઆરીથી મહાકુંભ શરૂ થશે. આ મહાકુંભમાં દેશ-વિદેશમાંથી ભક્તો આવશે. આ ભક્તોનું સૌથી મોટું આકર્ષણ દેશના 13 મુખ્ય અખાડાઓના સંતો હશે, જેના કારણે મહાકુંભની ભવ્યતા પ્રાપ્ત થાય છે. આનંદ અખાડા દેશના 13 મોટા અખાડાઓમાંથી એક છે. આ અખાડાના સંતો પણ મહાકુંભમાં ભાગ લેશે. ચાલો આ અખાડા વિશે વિગતવાર જાણીએ.
આનંદ અખાડાની સ્થાપના ક્યારે થઈ હતી?
આનંદ અખાડાનું પૂરું નામ શ્રી તપોનિધિ આનંદ અખાડા પંચાયતી છે. આ અખાડો શૈવ સંપ્રદાયનો છે. આ અખાડાની સ્થાપના આદિ ગુરુ શંકરાચાર્ય દ્વારા આઠમી સદીમાં કરવામાં આવી હતી. વિક્રમ સંવત અનુસાર, આ અખાડાની સ્થાપના 856માં બેરારમાં કરવામાં આવી હતી. તેનું મુખ્ય કેન્દ્ર હરિદ્વાર, ઉત્તરાખંડમાં છે. ત્યાંથી આ અખાડાની ધાર્મિક, વહીવટી અને સામાજિક પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવે છે.
ઈષ્ટ દેવ ભગવાન સૂર્ય
આ અખાડા ભગવાન સૂર્યને પોતાના પ્રિય દેવતા માને છે. ભગવાન સૂર્ય સુખ આપે છે. આ કારણે આ અખાડાનું નામ આનંદ અખાડા પડ્યું છે. આ અખાડો સામાજિક પ્રવૃત્તિઓ અને શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે જાણીતો છે. કહેવાય છે કે આ અખાડાનો સંગીતની કળા સાથે પણ ઊંડો સંબંધ છે. આ કારણથી આ અખાડાના સંતોએ દેશમાં જ નહીં વિદેશમાં પણ ખ્યાતિ મેળવી છે.
મહામંડલેશ્વરનું કોઈ પદ નથી
આનંદ અખાડા વિશે એક વસ્તુ જે તેને અન્ય અખાડાઓથી અલગ પાડે છે તે છે મહામંડલેશ્વરનું સ્થાન. ખરેખર, આ અખાડામાં અન્ય અખાડાઓની જેમ મહામંડલેશ્વરનું કોઈ પદ નથી. આ અખાડાનું મુખ્ય પદ આચાર્યનું છે. આચાર્ય આ અખાડાની તમામ ધાર્મિક અને વહીવટી બાબતોનું ધ્યાન રાખે છે. આ અખાડાની સ્થાપના સમયથી આ પરંપરા ચાલી આવે છે. આ અખાડાના સ્થાપકે આચાર્યને મુખ્ય પદ આપવાનું નક્કી કર્યું હતું.
અખાડામાં લોકશાહી પ્રક્રિયા
આ અખાડાની સ્થાપના ભગવાન સાથે જોડાણ કરીને મોક્ષ અને સુખ પ્રાપ્ત કરવાના હેતુથી કરવામાં આવી હતી. આ અખાડાની ઘણી વિશેષતાઓ છે. આ અખાડાની વિશેષતાઓમાંની એક લોકશાહી પ્રક્રિયાનું પાલન છે. કહેવાય છે કે આઝાદીના ઘણા સમય પહેલા આ અખાડામાં લોકતાંત્રિક પ્રક્રિયાનું પાલન કરવામાં આવતું હતું.